ภาษีมูลค่าเพิ่มที่ชำระหรือพึงชำระและภาษีซื้อของบริษัทหรือห้างหุ้นส่วนนิติบุคคลที่เป็นผู้ประกอบการจดทะเบียนถือเป็นรายจ่ายต้องห้ามตามมาตรา 65 ตรี (6ทวิ) แห่งประมวลรัษฎากร
ภาษีมูลค่าเพิ่มที่ชำระคือภาษีมูลค่าเพิ่มที่ได้จ่ายชำระแล้วตามแบบ ภ.พ.30 ส่วนภาษีมูลค่าเพิ่มพึงชำระคือภาษีมูลค่าเพิ่มที่ค้างชำระของเดือนภาษีสุดท้ายของรอบระยะเวลาบัญชี ที่ผู้ประกอบการจดทะเบียนต้องยื่นแบบ ภ.พ.30 เพื่อชำระภายในวันที่ 15 ของเดือนถัดไปซึ่งภาษีมูลค่าเพิ่มพึงชำระจะบันทึกเป็นบัญชีประเภทหนี้สินค้างไว้ในงบแสดงฐานะการเงิน นอกจากนั้นภาษีมูลค่าเพิ่มพึงชำระยังรวมถึงภาษีขายที่ผู้ประกอบการจดทะเบียนมิได้เรียกเก็บหรือออกให้แก่ผู้ซื้อสินค้าหรือผู้รับบริการด้วยซึ่งกิจการจะลงเป็นรายจ่ายทางบัญชีแต่ต้องบวกกลับเนื่องจากเป็นรายจ่ายต้องห้าม
ภาษีซื้อของบริษัทหรือห้างหุ้นส่วนนิติบุคคลที่เป็นผู้ประกอบการจดทะเบียนภาษีมูลค่าเพิ่มทางบัญชีจัดประเภทเป็นบัญชีสินทรัพย์ ไม่ได้บันทึกเป็นค่าใช้จ่ายของกิจการจึงไม่ส่งผลต่อกำไรทางภาษี ดังนั้นภาษีซื้อดังกล่าวจึงไม่ทำให้เกิดรายการปรับปรุงในการคำนวณภาษีเงินได้นิติบุคคล เพราะสอดคล้องกับหลักภาษีอากรที่ไม่ได้เป็นรายจ่ายทางภาษีอากร
ส่วนภาษีซื้อของบริษัทหรือห้างหุ้นส่วนนิติบุคคลที่ไม่ได้เป็นผู้ประกอบการจดทะเบียนภาษีมูลค่าเพิ่มที่จ่ายพร้อมกับค่าใช้จ่ายของกิจการต้องบันทึกเป็นค่าใช้จ่ายทางบัญชีและไม่ต้องห้ามตามกฎหมายภาษีอากร และถ้าภาษีซื้อของบริษัทหรือห้างหุ้นส่วนนิติบุคคลที่ไม่ได้เป็นผู้ประกอบการจดทะเบียนภาษีมูลค่าเพิ่มจ่ายพร้อมกับการซื้อสินทรัพย์ภาษีซื้อดังกล่าวจะบันทึกรวมเป็นต้นทุนของสินทรัพย์และไม่ต้องห้ามตามกฎหมายภาษีอากรเช่นกัน
ภาษีซื้อต้องห้ามเป็นค่าใช้จ่ายในทางบัญชีได้ แต่ไม่สามารถถือเป็นรายจ่ายทางภาษีได้ เว้นแต่ภาษีซื้อต้องห้ามเกี่ยวกับค่ารับรองและภาษีซื้อต้องห้ามอื่นตามที่กำหนดโดยพระราชกฤษฎีกาฯ (ฉบับที่ 243) พ.ศ. 2534 สามารถถือเป็นรายจ่ายทางภาษีได้
ภาษีซื้อต้องห้ามตามมาตรา 82/5 ประกอบด้วย (1) ไม่มีหรือไม่อาจแสดงใบกำกับภาษีเว้นแต่กรณีมีเหตุอันสมควร (2) ใบกำกับภาษีมีข้อความไม่ถูกต้อง ไม่สมบูรณ์ ในสาระสำคัญ (3) ภาษีซื้อไม่เกี่ยวข้องโดยตรงกับการประกอบกิจการ (4) ภาษีซื้อเกี่ยวกับค่ารับรอง (5) ภาษีซื้อตามใบกำกับภาษีที่ผู้ออกไม่มีสิทธิออก (6) ภาษีซื้อตามที่อธิบดีกำหนด ตามประกาศอธิบดีฯ (ฉบับที่ 42) (6.1) ภาษซื้อจากการซื้อ เช่าซื้อ เช่า รับโอน รถยนต์นั่งหรือรถโดยสารไม่เกิน 10 คน (6.2) ค่าน้ำมัน ค่าซ่อมแช่ม ค่าประกันภัยรถยนต์ ค่าอะไหล่ ฯลฯ ของรถยนต์นั่งหรือรถโดยสารไม่เกิน 10 คน (6.3) ใบกำกับภาษีอย่างย่อ (6.4) ภาษีซื้อในทรัพย์สิน รายจ่ายที่นำไปใช้หรือจะใช้ในกิจการที่ไม่ต้องเสียภาษีมูลค่าเพิ่ม (6.5) ภาษีซื้อจากการก่อสร้างอาคารเพื่อใช้หรือจะใช้ในกิจการ VAT และต่อมานำไปขายหรือให้เช่าภายใน 3 ปี (6.6) “ใบกำกับภาษี” ไม่ได้พิมพ์จากโรงพิมพ์ เว้นแต่พิมพ์ด้วยคอมพิวเตอร์ทั้งฉบับ (6.7) “เอกสารออกเป็นชุด” “ไม่ใช่กำกับภาษี” “สำเนา” ไม่ได้พิมพ์จากโรงพิมพ์ เว้นแต่พิมพ์ด้วยคอมพิวเตอร์ทั้งฉบับ (6.8) ใบกำกับภาษีที่รายการเป็นสำเนา (Copy) เว้นแต่มีคำว่า “เอกสารออกเป็นชุด” (6.9) ภาษีซื้อตามส่วนเฉลี่ยในกิจการ NON-VAT (6.10) ภาษีซื้อที่ผู้ประกอบการจดทะเบียนมูลค่าเพิ่ม เลือกไม่นำไปหักเป็นภาษีซื้อตามประกาศฯ (ฉบับที่ 29) (6.11) ใบกำกับภาษีที่มีการแก้ไข เปลี่ยนแปลง เว้นแต่ ราชการประกาศเปลี่ยนซื้อถนน ตำบล อำเภอ (6.12) ภาษีซื้อในรถยนต์ที่มีการดัดแปลงแก้ไขเป็นรถยนต์นั่งหรือรถยนต์โดยสารที่มีที่นั่งไม่เกิน 10 คนภายใน 3 ปี (6.13) ชื่อ ที่อยู่ เลขประจำตัวผู้เสียภาษีอากรของผู้ขายสินค้าหรือผู้ให้บริการไม่ได้พิมพ์จากโรงพิมพ์ เว้นแต่พิมพ์ด้วยคอมพิวเตอร์ทั้งฉบับ
ที่มา: เวปไซด์กรมสรรพากร [1] ประมวลรัษฏากร [2] ภาณุวัฒน์ เหลืองวิไล. คู่มือการบัญชีภาษอากร (2558). พิมพ์ครั้งที่ 2. EST 222 Co., Ltd.